Beleggers en techbedrijven discussiëren opnieuw of de euforie rond kunstmatige intelligentie een bubbel is. De vraag speelt op de beurzen in de VS en Europa en raakt ook Nederlandse spelers. Dit is actueel omdat investeringen stijgen, terwijl opbrengsten achterblijven en regels strenger worden. De Europese AI-verordening en de gevolgen voor overheid en bedrijven zetten extra druk op de markt.
Beleggers twijfelen aan groei
Koersen van AI-gevoelige bedrijven bewegen scherp na elk kwartaalrapport. Een kleine tegenvaller in groei of marges rond AI-diensten kan meteen zwaar wegen. Dat voedt de vraag of verwachtingen sneller stijgen dan de echte vraag.
Cloudbedrijven als Microsoft, Google en Amazon steken enorme bedragen in datacenters en chips. De opbrengsten uit AI-abonnementen en -credits lopen daar niet altijd gelijk mee. Veel klanten testen nog, maar schalen niet massaal op.
In Nederland profiteert ASML van de wereldwijde vraag naar chipmachines, maar de cyclus blijft grillig. Daardoor schommelt ook het sentiment op de AEX. De kern: de markt twijfelt of de huidige groei kan doorzetten zonder haperingen.
Opbrengsten blijven achter
Bedrijven proberen systemen als ChatGPT, Google Gemini, Anthropic Claude en Meta Llama in te zetten. Ze zien productiviteitswinst, maar vaak met menselijke controle. Dat maakt het voordeel minder direct en minder makkelijk in euro’s te meten.
Fouten van taalmodellen, zoals zogenaamde “hallucinaties” (bedachte of onjuiste feiten), vragen om extra checks. Dit vertraagt brede uitrol in sectoren met strenge regels, zoals zorg en finance. De balans tussen snelheid en betrouwbaarheid is nog niet gevonden.
Prijs speelt ook mee. Microsoft vraagt op het moment van schrijven een vaste toeslag per gebruiker voor Copilot in Microsoft 365, wat kosten optelt. Veel organisaties starten daarom met kleine pilots, in plaats van een brede uitrol.
Chips drijven en remmen groei
AI vraagt gespecialiseerde chips, zoals GPU’s (grafische processors die parallel rekenen). Nvidia levert populaire modellen als H100 en B200, maar de vraag is groot en levertijden kunnen oplopen. Dat maakt uitrol duur en soms traag.
TSMC bouwt deze chips met machines van ASML uit Veldhoven. Dat maakt ASML een motor van de AI-golf, maar ook kwetsbaar voor een terugval in bestellingen. Exportcontroles en een onzekere cyclus kunnen die vraag extra beïnvloeden.
De uitrol van datacenters botst in Europa en Nederland op netcongestie, ruimte en waterverbruik. Vergunningen duren lang en omwonenden maken zich zorgen over energie en warmte. Dat kan de groei van rekenkracht in de regio afremmen.
Regels temperen de vaart
De Europese AI-verordening (AI Act) treedt gefaseerd in werking. Algemene AI-modellen, zoals GPT-4, Gemini en Llama, krijgen transparantie- en risicoplichten. Voor hoog-risicosystemen gelden zware eisen aan data, testen en toezicht.
De AVG blijft daarnaast leidend voor het gebruik van persoonsgegevens, ook bij training van modellen. Organisaties moeten dataminimalisatie en een duidelijke grondslag aantonen. Dit verhoogt kosten en dwingt tot zorgvuldige keuzes over datasets en leveranciers.
Overheden in de EU moeten hun AI-toepassingen indelen op risico en conformiteitsbeoordelingen uitvoeren. Dat vergt inkoopvoorwaarden, audits en documentatie. De “Europese AI-verordening gevolgen overheid” zijn daardoor concreet: meer voorbereiding en minder ruimte voor snelle experimenten.
Is er echt een bubbel?
Het bubbel-argument: waarderingen lopen vooruit op bewezen opbrengsten. De productiviteitswinst is nog ongelijk verdeeld en lastig te kwantificeren. En regelgeving en energiegrenzen kunnen de uitrol vertragen.
Het tegenargument: er zijn tastbare inkomsten bij halfgeleiders, cloud en zakelijke AI-tools. AI zit al in zoeken, reclame, klantenservice en programmeren. De vraag is echt, al zal die schoksgewijs groeien.
Een bubbel is een periode waarin prijzen sneller stijgen dan de onderliggende waarde rechtvaardigt, en vertrouwen belangrijker wordt dan resultaten.
Waarschijnlijk ontnuchtert een deel van de markt, terwijl sterke spelers blijven investeren. Voor bedrijven is de les: focus op aantoonbare use-cases en duidelijke ROI. Voor beleidsmakers: bewaak risico’s, maar laat ruimte voor veilige toepassing.
Nederland weegt kansen en lasten
ASML staat centraal in de wereldwijde keten en blijft strategisch voor Europa. Tegelijk vragen datacenters in Eemshaven en de regio Noord-Holland veel stroom en koeling. Netbeheer en gemeenten moeten keuzes maken over capaciteit en vergunningen.
Nederlandse organisaties die AI inkopen, moeten AI Act- en AVG-eisen vertalen naar contracten. Denk aan audits, dataretentie, en uitleg over gebruikte trainingsdata. Dit kan kleinere leveranciers benadelen, maar vergroot wel vertrouwen.
De komende jaren bepalen infrastructuur, regels en energie de snelheid van adoptie. De euforie maakt plaats voor selectie op waarde. Wie efficiënt rekent, transparant werkt en echte problemen oplost, overleeft de golf.
