Rijkswaterstaat waarschuwt dat de avondspits in heel Nederland komende week extra druk wordt. De overgang naar wintertijd zorgt voor eerder donker en wisselvallig weer. Daardoor nemen remacties en kleine aanrijdingen toe. De wegbeheerder stuurt met verkeersdata en algoritmen op doorstroming, wat ook raakt aan de Europese AI-verordening en de gevolgen voor overheidssystemen.
Eerder donker maakt spits zwaarder
De klok is één uur teruggezet, waardoor het in de avond sneller donker is. Bestuurders moeten wennen aan het andere licht en natte wegranden. Dat leidt vaak tot meer files en meer schrikreacties in de eerste week na de overgang. Rijkswaterstaat verwacht daarom extra drukte op hoofdwegen in de Randstad en daarbuiten.
De organisatie zet dynamisch verkeersmanagement in om de spits rustiger te maken. Dat zijn maatregelen zoals aangepaste snelheden en rijstrooksignalen boven de weg. Ook kan een spitsstrook eerder open of juist dicht blijven bij slecht zicht. Zo probeert de wegbeheerder schokgolven in het verkeer te dempen.
De advieskant blijft simpel: plan waar mogelijk buiten de piekuren. Houd meer afstand en reken op vertraging. Wie kan, vertrekt eerder of werkt deels thuis. Zo spreiden we de druk en blijft de weg veiliger.
Verkeersdata sturen maatregelen
Achter de schermen werkt Rijkswaterstaat met veel verkeersdata. Lussen in het asfalt tellen voertuigen en meten snelheid. Camera’s geven een overzicht van de doorstroming en incidenten. Daarnaast leveren voertuigen en navigatie-apps geanonimiseerde snelheidsgegevens.
Floating car data is geanonimiseerde snelheids- en locatie-informatie die voertuigen en apps delen om verkeersbeeld en reistijden te bepalen.
Deze data komen samen in het Nationaal Dataportaal Wegverkeer, een landelijke datapool. Het portaal verspreidt actuele snelheden, intensiteiten en wegwerkzaamheden als open data. Gemeenten, ov-partijen en appbouwers gebruiken dit om routes en adviezen te verbeteren. Zo ontstaat één gedeeld beeld van het verkeer.
Data alleen is niet genoeg; kwaliteit telt. Bij regen of duisternis kunnen sensoren tijdelijk slechter meten. Daarom combineert de wegbeheerder verschillende bronnen. Een operator controleert de uitkomsten en kan maatregelen handmatig aanpassen.
Algoritmen voorspellen drukte
Rijkswaterstaat gebruikt voorspellende modellen om te zien waar files ontstaan. Zo’n algoritme is een stappenplan dat patronen in data herkent. Het systeem leert van eerdere jaren dat na de wintertijd de avondspits vaak langer duurt. Daardoor kan de wegbeheerder eerder snelheid verlagen of borden aanpassen.
De techniek werkt goed voor repeterende patronen, maar kent grenzen. Onverwachte gebeurtenissen, zoals een plotselinge bui of een pechgeval op de vluchtstrook, verstoren de voorspelling. Dan is snelle menselijk ingrijpen nodig. Daarom blijft er toezicht in verkeerscentrales.
Nieuwe instrumenten, zoals intelligente verkeerslichten (iVRI), sluiten hierop aan. Deze lichten passen groen- en roodtijden aan op basis van actuele doorstroming. In stadsregio’s helpt dat om knelpunten richting snelweg te verminderen. Het effect is het grootst als alle partijen dezelfde datastroom gebruiken.
AI-verordening stuurt overheidssystemen
De Europese AI-verordening is op het moment van schrijven aangenomen en treedt gefaseerd in werking. Systemen die het verkeer aansturen kunnen onder de categorie hoog risico vallen. Dan gelden eisen zoals risicobeheer, transparante documentatie en logging. Overheden en toeleveranciers moeten kunnen uitleggen hoe beslissingen tot stand komen.
Voor Nederland betekent dit meer aandacht voor datakwaliteit en menselijke controle in verkeerscentrales. Algoritmen moeten herleidbaar zijn en getest op foutkansen. Ook moeten datasets representatief zijn voor drukte bij donker en slecht weer. Dat voorkomt verkeerde aansturing bij de overgang naar wintertijd.
De regels sluiten aan op bestaande Europese mobiliteitswetgeving, zoals de ITS-richtlijn over slimme mobiliteit. Open data via het NDW past in dat beleid. Burgers profiteren als informatie betrouwbaar en tijdig is. Bedrijven weten beter aan welke normen hun systemen moeten voldoen.
Veiligheid en privacy in balans
Verkeersdata raken aan privacy. Daarom werken wegbeheerders met geanonimiseerde en geaggregeerde gegevens. De Algemene verordening gegevensbescherming eist dataminimalisatie en beveiliging. Dat betekent: niet meer detail verzamelen dan nodig en verkeer versleuteld verwerken.
Voor floating car data zijn duidelijke afspraken nodig over bewaartermijnen en herleidbaarheid. Op het moment van schrijven gebruiken partijen technieken om kentekens en unieke identifiers te maskeren. Ook worden resultaten samengevat op wegvakniveau. Zo blijft het nut voor doorstroming groot, terwijl individuele bestuurders niet te volgen zijn.
Transparantie helpt om draagvlak te houden. Overheden kunnen publiek uitleggen welke data binnenkomen en waarom. Ook kunnen zij meldpunten bieden voor vragen of klachten. Dat past bij de eisen uit de AI-verordening en de AVG.
Wat weggebruikers nu kunnen doen
Reis komende week zo mogelijk buiten de avondspits. Check een verkeersinformatie-app of navigatie met live data voor vertrek. Zet verlichting op tijd aan en houd extra afstand. Reken op natte wegen en langere remweg.
Wie thuis kan werken of eerder kan vertrekken, helpt het netwerk te ontlasten. Carpoolen of ov kan een alternatief zijn voor korte ritten. Moet u toch de weg op in de piek? Plan extra reistijd in om stress te voorkomen.
Blijf alert bij veranderend licht en regen. Kleine aanpassingen maken samen een groot verschil. Zo blijft de spits veiliger in de week na de wintertijd. En heeft de techniek meer ruimte om het verkeer soepel te houden.
